Καιρός
2°C
Πελετά
Rain
Humidity: 82%
Wind: 9.66 km/h
-
03 Jan 2019
10°C
2°C
-
04 Jan 2019
8°C
0°C
Ένα από τα ιδιαίτερα και συνάμα ξεχωριστά αξιοθέατα του χωριού, είναι η περίφημη «Καταβόθρα», η οποία παρουσιάζει μεγάλη σπηλαιολογική αξία. Πρόκειται για το πρώτο σε βάθος σπήλαιο στη χερσαία Ελλάδα και συνολικά για το τέταρτο της χώρας. Το βάθος της «Καταβόθρας» αγγίζει τα 620 μέτρα και φθάνει σχεδόν έως το επίπεδο της θάλασσας, ενώ μαζί με το σπήλαιο της «Στοιχειωμένης» (581 μέτρα βάθος) στον Ελικώνα, αποτελούν τα μοναδικά σπήλαια στη χώρα που μελετήθηκαν αποκλειστικά από Έλληνες σπηλαιολόγους. Η πλήρης εξερεύνηση της «Καταβόθρας» των Πελετών, η οποία χρειάστηκε την οργάνωση τεσσάρων αποστολών σε διάρκεια τριαντατριών ετών συνιστά ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του κλάδου της ελληνικής σπηλαιολογίας. Επίσης, για τις ανάγκες πλήρους εξερεύνησης του σπηλαίου πραγματοποιήθηκε σπηλαιοκατάδυση. Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός πως για την κάθοδο στο σπηλαιοβάραθρο, απατούνται εξειδικευμένες γνώσεις, απαραίτητος εξοπλισμός και οργανωμένη ομάδα υποστήριξης.
Προτού επιτευχθεί η εξερεύνηση της «Καταβόθρας» των Πελετών, το βαθύτερο σπήλαιο στην περιοχή της Κυνουρίας ήταν το σπηλαιοβάραθρο «Πρόπαντες» που βρίσκεται στην κοινότητα Παλαιοχωρίου του δήμου Νότιας Κυνουρίας. Το βάθος του σπηλαίου φθάνει τα 360 μέτρα. Ακόμη, το βάραθρο των «Σκορπιών», που βρίσκεται στη θέση Προφήτης Ηλίας Λεωνιδίου φθάνει σε βάθος τα 210 μέτρα. Επίσης, έτερο σπήλαιο σημαίνουσας σημασίας στην περιοχή, αποτελεί η σπηλαιοκαταβόθρα «Δέρσιος» που βρίσκεται στην περιοχή της Παλαιόχωρας Τυρού στο δήμο Νότιας Κυνουρίας, σε υψόμετρο 750 μέτρων και η ύπαρξή της μαρτυρείται από την αρχαιότητα. Το βάθος του σπηλαίου φθάνει στα 164 μέτρα. Η περιοχή της Κυνουρίας και γενικότερα ο νομός Αρκαδίας συνιστούν ένα «σπηλαιολογικό παράδεισο» για τους λάτρεις του είδους, καθώς αφθονούν σημεία όπως σπήλαια, βάραθρα κ.ά., που προσελκύουν όχι μόνο το πανελλήνιο αλλά και το παγκόσμιο ενδιαφέρον εξερευνητών του είδους.
Η «Καταβόθρα» των Πελετών τοποθετείται γεωγραφικά στη νοτιοανατολική πλευρά του χωριού, στη θέση «Κάτω Κάμπος», σε απόσταση ενάμιση χιλιομέτρου από την κεντρική πλατεία. Σε ένα χαμηλό σημείο της πλαγιάς, μέσα στην πυκνή βλάστηση των δέντρων συναντάται η εντυπωσιακή τρύπα, που αποτελεί την είσοδο της «Καταβόθρας».
Η πρώτη εξερεύνηση της «Καταβόθρας» των Πελετών πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (Ε.Σ.Ε.) τον Ιούλιο του 1978. Η αποστολή κατόρθωσε να εισέλθει σε βάθος 25 μέτρων και σε μήκος 75 μέτρων από την είσοδο, φθάνοντας έως την πρώτη λίμνη (ή σιφόνι) που συναντάται.
| Στη συνέχεια, αρκετά χρόνια αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1989, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Πελετών, απηύθυνε πρόσκληση στο Σπηλαιολογικό Ελληνικό Εξερευνητικό Όμιλο (ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο.) να εξερευνήσει περεταίρω το χώρο της Καταβόθρας. Το χωριό την περίοδο εκείνη υδρευόταν ακόμη από τις υπαίθριες στέρνες που βρίσκονταν στις αυλές των οικιών. Έτσι, σκοπός της αποστολής ήταν η εύρεση επαρκούς ποσότητας νερού για να μπορέσουν να καλυφθούν οι ανάγκες της κοινότητας σε νερό. Με τη βοήθεια των κατοίκων του χωριού, απομακρύνθηκε το νερό από το πρώτο σιφόνι και η ομάδα του ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο. προχώρησε φθάνοντας σε βάθος 260 μέτρων. Η έναρξη των βροχοπτώσεων και η έλλειψη κάποιων χρήσιμων υλικών δεν επέτρεψαν στην εξερευνητική ομάδα να συνεχίσει το έργο της. |
Ύστερα από την παρέλευση δέκα ετών, τον Αύγουστο του 2000, ο ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο. οργάνωσε νέα εξερευνητική αποστολή, στην οποία συμμετείχαν και μέλη του Σπηλαιολογικού Ελληνικού Αθλητικού Συλλόγου (Σ.ΕΛ.Α.Σ.). Η νέα αποστολή έφθασε σε βάθος 485 μέτρων, πραγματοποιώντας κατάδυση, που αποτέλεσε την πρώτη που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα. Η κατάδυση στο σιφόνι δεν κατέστησε δυνατό το πέρασμα για τεχνικούς κυρίως λόγους.
| Η τελευταία αποστολή του ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο. πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2006, ενώ στο μεσοδιάστημα το πρόβλημα υδροδότησης του χωριού είχε εξαλειφθεί, με τον Όμιλο να ασχολείται εξολοκλήρου πλέον με την εξερεύνηση, χαρτογράφηση και φωτογράφηση της «Καταβόθρας», την πρόσβαση μέχρι τον υδροφόρο ορίζοντα, την εύρεση σημείων, όπου εκβάλλει το νερό στη θάλασσα και την εκπαίδευση νέων σπηλαιολόγων. Στην αποστολή αυτή συμμετείχαν και μέλη από άλλα σπηλαιολογικά σωματεία, όπως τον Σ.ΕΛ.Α.Σ., τους Φυσιολάτρες Ορειβάτες Σπηλαιολόγους (Φ.Ο.Σ.), το Σπηλαιολογικό Όμιλο Κρήτης (ΣΠ.Ο.Κ.) και μέλη από ξένους συλλόγους (κυρίως Άγγλοι και Ούγγροι). Τα αποτελέσματα της τελευταίας αυτής επίσκεψης του ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο. ανακοινώθηκαν στη διάρκεια των εργασιών της 9ης Πανελλήνιας Σπηλαιολογικής Συνάντησης που διοργανώθηκε στη Μονεμβασιά το διήμερο 23 - 24 Σεπτεμβρίου 2006, υπό την αιγίδα του τοπικού σπηλαιολογικού συλλόγου Ταϋγέτου - Πάρνωνα «Ο Ποσειδών». |
Η μορφολογία της «Καταβόθρας» των Πελετών περιγράφεται ενδελεχώς από την έκθεση της εξερευνητικής αποστολής του 2010 που συνέταξε ο Στέφανος Νικολαΐδης. Ακολουθεί το σχετικό τμήμα:
«Η καταβόθρα ενώ στην αρχή είναι σχετικά στενή χωρίς μεγάλες καταβάσεις, μετά το σιφόνι (34)1 αρχίζουν βάραθρα. Βρίσκουμε λίμνη (46) την οποία περνάμε με διαγώνια τραβέρσα. Συναντάμε γκούρ από εισροή τμήματος (47) (σχηματίζοντας γκουρ και κρυσταλλικό τοίχωμα) από διάδρομο ο οποίος ανοίγεται για 82 μ. και καταλήγει σε στενό μικρό σιφόνι.
Σε βάθος 120 μ. περίπου βρίσκεται μεγάλη αίθουσα μετά από κατάβαση 30 μ. σχοινιού (68).
Στη μεγάλη αίθουσα στα ψηλότερα τμήματα υπάρχει στολισμένο τμήμα το οποίο εντοπίσαμε με την βοήθεια των δυνατών φωτιστικών και της τεχνικής αναρρίχησης στη λάσπη. Είναι το τμήμα του σπηλαίου με τον καλύτερο αν και όχι τον μοναδικό στολισμό.
Ανηφορική φαρδιά αίθουσα με μέσο ύψος επτά μέτρα η οποία όμως μετά από κάποια ανεβάσματα δεν επιτρέπει την αναρρίχηση λόγο της μεγάλης ποσότητας της λάσπης.
Θα πρέπει το κατέβασμα αυτό, από όπου έρχεται η λάσπη, να επικοινωνεί με κάποιο άλλο σύστημα καταβόθρας που τροφοδοτεί το σπήλαιο με φρέσκο χώμα. Είναι εντυπωσιακή διαδρομή με εντελώς διαφορετική μορφολογία από το κυρίως σπηλαιοβάραθρο.
| Συνεχίζουμε προς τα κάτω και περνάμε κάτω από πέτρες και μετά από διαδοχικές μικρές καταβάσεις, ή εναλλακτικά από μια μεγαλύτερη στα δεξιά, καταλήγουμε μετά από το επόμενο κατέβασμα στο κατακόρυφο βάραθρο 70 μ. (77) στο οποίο μπορούμε να διακρίνουμε τις αλλαγές των τύπων του ασβεστόλιθου ανάλογα με τις γεωλογικές περιόδους σχηματισμού του. Εδώ τα πετρώματα έχουν περίεργους ανώμαλους σχηματισμούς και είναι εξαιρετικά αιχμηρά. Στο σημείο που πατάμε (78) υπάρχει λίμνη και το πέρασμα γίνεται κάτω από χαρακτηριστικό βράχο για να συνεχίσουμε με μικρή κλίση. Στο σημείο (85) και στα 230 μ. υπάρχει Spit από την εξερεύνηση του 1989 η οποία έφτασε μέχρι το (94) στα -260 μ. Μετά από κάθετα τμήματα φτάνουμε σε δάπεδο ευθύγραμμο και στο επόμενο κατέβασμα στο (100) υπάρχει αίθουσα από την οποία ανοίγουν 2 διαδρομές, η μία συνεχίζει το κατέβασμα και μετά από 40 περίπου μέτρα καταλήγει σε λίμνη που περνώντας την με τραβέρσα συναντάμε διάδρομο που στο τέλος έχει πεσμένες πέτρες. Κατεβαίνοντας ανάμεσα από αυτές φτάνουμε σε στενό άνοιγμα κυκλικό από το οποίο με δυσκολία γίνεται το πέρασμα του σπηλαιολόγου. Μετά από εδώ συναντάμε μαίανδρο (110 - 115) με πλάτος μισό μέτρο περίπου, κατηφορικό, ο οποίος συνεχίζει μέχρι να συναντήσει βάραθρο (115). |
Η άλλη διαδρομή που αρχίζει από το (100) ακολουθεί ένα στενό διάδρομο όπου περνά ο σπηλαιολόγος έρποντας, για να τελειώσει σε εξώστη, από όπου αρχίζει βάραθρο (102) το οποίο καταλήγει μετά από 40 μ. περίπου μετά από κάποιες άλλες καταβάσεις στο μαίανδρο που είχαμε βρει στο προηγούμενο κατέβασμα από το (100). Συναντιόνται οι διαδρομές στο (111). Από το (112) αρχίζει άλλος μαίανδρος ο οποίος όμως στενεύει απαγορευτικά μετά από λίγα μέτρα.
| Το βάραθρο που αρχίζει από το (115) έχει διάμετρο περίπου 5 μ. και βάθος 45 μ. Πατώντας κάτω συναντάμε μια εισροή νερού (ίσως να είναι αυτή από το σημείο 112), κι ένα μικρό μαίανδρο ο οποίος μετά από λίγα μέτρα φθάνει σε αίθουσα όπου υπάρχει σιφόνι από την αριστερή πλευρά και από την άλλη δύο διάδρομοι (122). Ο ένας στενεύει πολύ μετά από 6 μ. περίπου, ενώ ο άλλος (122-8) συνεχίζει για 40 μ.! Σε αυτόν βρίσκονται πολλά υλικά που έχουν παρασυρθεί από το εξωτερικό περιβάλλον όπως πλαστικά φυσίγγια χώμα, φύλλα κ.ά. Προχωράει κάπως ανηφορικά για να καταλήξει, μετά από μικρή λιμνούλα με λασπωμένο νερό, σε στένωμα από όπου δεν περνάει άνθρωπος. Λίγο πριν την λιμνούλα υπάρχει κατηφορικό στενό τμήμα το οποίο όμως στενεύει και αυτό μετά λίγα μέτρα. |
Το σιφόνι έχει μήκος 5 μ. στην επιφάνεια, ενώ το βάθος του είναι και αυτό 5 μ. η προσπέλαση του είναι εύκολη και συνεχίζει δεξιά.
Η καταβόθρα μετά το σιφόνι διαμορφώνεται σε στενή και τα τοιχώματα πολύ αιχμηρά - αν συναντηθούν δύο σπηλαιολόγοι δεν χωράνε να περάσουν. Εκτός από στενώματα ο βράχος είναι εξαιρετικά διαβρωμένος και με κάθετες σχισμές.
Μετά από διαδοχικά κατεβάσματα περνάει μέσα από μεγάλη αίθουσα με κατακρημνίσεις συνεχίζει κάτω από μεγάλα βράχια και καταλήγει σε δύο μικρά - στενά σιφόνια στα οποία δεν επιχειρήθηκε κατάδυση λόγω της στενότητας τους.
Εδώ θεωρούμε ότι το σπήλαιο συναντάει τον υδροφόρο ορίζοντα και πως μορφολογικά θα συνεχίζει τόσο στενό που θα είναι αδύνατη η περαιτέρω υποβρύχια διείσδυση του.
Σύμφωνα με την χαρτογράφηση αγγίζει τα -640 μ. δηλαδή φθάνει σχεδόν στο επίπεδο της θάλασσας. Τα αλτίμετρα έδειξαν το βάθος στα -620 μ. Από υπολογισμούς που έγιναν, αυτή η διαφορά προκύπτει σε σφάλματα κατά την μέτρηση του μαιάνδρου στην πρώτη χαρτογράφηση το 2000.
Για να αποδειχθεί αυτό πρέπει να γίνουν μετρήσεις με αλτίμετρο στο σημείο που αρχίζει ο μαίανδρος και στο τέλος του. Άρα για να βρεθούμε πιο κοντά στην πραγματική τιμή θεωρούμε σαν πιο αξιόπιστο το αλτίμετρο αφού γινόντουσαν συγκρίσεις βάθους σε σταθμούς μέσα καθώς και στην είσοδο της καταβόθρας.
Η υψομετρική διαφορά από την είσοδο έως το σιφόνι είναι -490 μ. Η θερμοκρασία 12 °C και η υγρασία 85 %. Η κυρίως κατεύθυνση είναι Β.Δ».
Καταληκτικά, η τελευταία αυτή εξερευνητική αποστολή πέτυχε τους στόχους που είχε θέσει εξαρχής καταφέρνοντας να χαρτογραφήσει το σύνολο της «Καταβόθρας» φθάνοντας έως το επίπεδο του νερού, σε βάθος 620 μέτρων, κατατάσσοντας την «Καταβόθρα» των Πελετών πρώτη σε βάθος στη Χερσαία Ελλάδα και 4η σε όλη την χώρα.
1 Οι αριθμητικές τιμές αναφέρονται στα σημεία της χαρτογράφησης, όπως αυτή πραγματοποιήθηκε από τα μέλη του ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο..
Στη βορειοανατολική πλευρά των Πελετών οι επισκέπτες αλλά και οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν τον πέτρινο μύλο που στέκει αγέρωχος, παρά τα εμφανή σημάδια του χρόνου, θυμίζοντας εικόνες μίας παλαιότερης εποχής, όταν τα αγώγια πηγαινοερχόντουσαν για την άλεση των σιτηρών.
Τα δημητριακά, όντας η βάση για τη διατροφή των αγροτικών κοινωνιών βρίσκονταν στο επίκεντρο της καλλιέργειας. Η σπορά αλλά και ο θερισμός αποτελούσαν τις κυριότερες αγροτικές ασχολίες κατά τη διάρκεια του χρόνου. Διαδικασία επίπονη και χρονοβόρα, απαραίτητη, όμως, για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών της οικογένειας. Οι κάτοικοι του χωριού εκμεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες που τους προσέφερε ο πελετιώτικος κάμπος καλλιεργώντας συστηματικά σιτηρά. Η συγκομιδή των σιτηρών καθιστούσε αναγκαία την άλεσή τους, η οποία μπορούσε να επιτευχθεί σε συγκεκριμένο χώρο, στον ανεμόμυλο. Έτσι, για την κάλυψη των αναγκών του χωριού κατασκευάστηκε ο ανεμόμυλος των Πελετών.
| Η κατασκευή ενός ανεμόμυλου είναι σύνθετη, παρουσιάζοντας αρκετές ιδιαιτερότητες. Η επιλογή της τοποθεσίας έπρεπε να γίνει προσεκτικά, καθώς θα έπρεπε να καταστούν εκμεταλλεύσιμοι οι βορινοί άνεμοι, οι οποίοι είναι πιο σταθεροί σε αντίθεση με τους νοτιάδες που μεταβάλλονται συχνότερα, για να επιτυγχάνεται η καλύτερη κίνηση των πτερυγίων του μύλου. Για το λόγο αυτό οι ανεμόμυλοι στην ηπειρωτική χώρα συναντώνται στις κορυφές λόφων. Ένας άλλος σημαντικός παράγων για την κατασκευή του μύλου, που έπρεπε να ληφθεί υπόψη, ήταν η απόστασή του από την κατοικημένη περιοχή γιατί η διαδρομή θα έπρεπε να είναι προσπελάσιμη από τα υποζύγια που θα μετέφεραν τα δημητριακά. Συνεπώς, οι ανεμόμυλοι κατασκευάζονταν σε απόσταση τέτοια, ούτως ώστε να μην υπάρχουν πλησίον οικοδομήματα που θα μπορούσαν να εμποδίζουν και να ανακόπτουν τον αέρα, αλλά και να μπορούν οι κάτοικοι να τους προσεγγίσουν εύκολα. |
Στην Ελλάδα συναντώνται πέντε διαφορετικά είδη ανεμόμυλου για την άλεση των δημητριακών. Οι διαφορές που παρουσιάζουν οι μύλοι μεταξύ τους, είναι κυρίως μορφολογικοί, αλλά και λειτουργικοί. Έτσι, οι πέντε τύποι ανεμόμυλου που απαντώνται στην ελληνική ηπειρωτική και νησιωτική χώρα είναι οι εξής:
-
Ταράλης κατακόρυφου άξονα ή Ταβλόμυλος
-
Ταράλης οριζόντιου άξονα
-
Αξετροχάρης ή Μονόπαντος ή Μονόκαιρος
-
Ξετροχάρης ή Πυργόμυλος
-
Πεταλόσχημος
| Ο πελετιώτικος μύλος ανήκει στην κατηγορία του ξετροχάρη μύλου ή πυργόμυλου. Αποτελεί τον πιο συχνά απαντώμενο τύπο μύλου στην Ελλάδα. Έχει κυλινδρικό σχήμα και είναι κατασκευασμένος από πέτρες της περιοχής. Πρόκειται για ένα διώροφο κτήριο, στον επάνω όροφο του οποίου είχε τοποθετηθεί ο άξονας και το σύστημα μετάδοσης της κίνησης, ενώ στον κάτω όροφο πραγματοποιούταν η άλεση των σιτηρών. Η σκεπή του ήταν κωνικού σχήματος, ενώ ήταν επενδεδυμένη με καλάμια. Ένα σύστημα αποτελούμενο από ξύλινους άξονες και τροχούς τίθεντο σε κίνηση με τη σταδιακή στροφή των τριγωνικών λευκών πανιών που είχαν περαστεί στις αντένες. Το μήκος των πανιών βάσει του ύψους του πύργου υπολογίζεται πως ήταν μεταξύ των 10 και 15 μέτρων, ενώ το πλάτος ήταν ανάλογο του 1/5 του μήκους τους. Η δύναμη του αέρα μεταφερόταν πάνω στη μυλόπετρα (παναριά), η οποία περιστρεφόταν επί της σταθερής πέτρας (καταριά). Ανάμεσα στις δύο αυτές πέτρες έπεφταν τα δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι και καλαμπόκι κατά κύριο λόγο), τα οποία χάρη στην κίνηση των πετρών συνθλίβονταν για να παραχθεί το αλεύρι. |
| Ο μύλος δεν είχε συγκεκριμένο ωράριο και μέρες εργασίας, εκτός κάποιων εξαιρέσεων κατά τη διάρκεια μεγάλων θρησκευτικών εορτών. Παράγοντες όπως η εποχή, οι καιρικές συνθήκες αλλά και οι ανάγκες της αγροτικής κοινωνίας επηρέαζαν το ωράριο λειτουργίας του. Ο μυλωνάς συνεννοούνταν με τους κατοίκους για τη λειτουργία του μύλου, ενώ το ξεδίπλωμα των πανιών σηματοδοτούσε την ημερήσια έναρξη των εργασιών του αλέσματος. Οι κάτοικοι φόρτωναν τα δημητριακά στα υποζύγια και ξεκινούσαν από το χωριό ακολουθώντας τα δρομάκια που οδηγούσαν στο μύλο. Όσοι δε διέθεταν υποζύγια, φορτώνονταν τα σακιά στην πλάτη τους. Στη διάρκεια της διαδρομής μπορούσαν να διασταυρωθούν με άλλους κατοίκους και να πορευτούν μαζί στον ανηφορικό, προς το μύλο, δρόμο βοηθώντας ο ένας τον άλλο. Φθάνοντας στο μύλο τηρούταν σειρά προτεραιότητας, με τους κατοίκους να περιμένουν να αλέσουν τη σοδειά τους. Η αναμονή αυτή τις περισσότερες φορές συνοδευόταν από αστεία, αφηγήσεις παλαιότερων ιστοριών ενίοτε και γλέντια με τη συνοδεία του πελετιώτικου κρασιού. Υπολογίζεται πως ένας ξετροχάρης μύλος είχε τη δυνατότητα να αλέσει είκοσι με εβδομήντα κιλά σιτηρών την ώρα, αναλόγως και του αέρα που έπνεε. Τέλος, ο μυλωνάς κρατούσε ένα ποσοστό επί του αλέσματος, ενώ το υπόλοιπο αποδιδόταν στους κατοίκους, οι οποίοι και επέστρεφαν στις οικίες για να παρασκευάσουν κατά κύριο λόγο ψωμί. |
(Πληροφορίες αντλήθηκαν από την εργασία «Με την πνοή του ανέμου» των μαθητών του 2ου Λυκείου Λαμίας)
Το Δημοτικό Σχολείο Πελετών αποτελεί ένα από τα πιο επιβλητικά αρχιτεκτονικά κτίσματα, φιλοξενώντας, καλλιεργώντας και στεγάζοντας για ενενήντα χρόνια το πνεύμα μάθησης του χωριού. Κατασκευασμένο την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα, το διδασκαλείο αντικατέστησε το προγενέστερό του εξαιτίας της αύξησης του μαθητικού πληθυσμού του χωριού, αλλά και της επιτακτικής ανάγκης οικοδόμησης ενός νέου κτιρίου που θα ανταποκρινόταν καλύτερα στα νέα προτάγματα στον τομέα της εκπαίδευσης και της παιδαγωγικής.
|
Χάρη στην κοινή και οργανωμένη προσπάθεια των κοινοτικών αρχών, της τότε δασκάλας του χωριού, Δέσποινας Ρουμελιώτη, των κατοίκων του χωριού αλλά και των ομογενών της Αμερικής που δραστηριοποιούνταν με τον κοινοφελή Σύλλογο Δημομαριωτών «Αθηνά» συγκεντρώθηκαν οι απαραίτητοι πόροι και αναγέρθηκε το περίλαμπρο αυτό κτίριο, που αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά οικοδομήματα των Πελετών. Η εσωτερική κατανομή των χώρων του Σχολείου είναι απλή και λειτουργική. Έτσι, εισερχόμενος από την κύρια είσοδο, ο επισκέπτης βρίσκεται σε έναν επιμήκη οριζόντιο διάδρομο. Η αριστερή πλευρά του διαδρόμου οδηγεί στο γραφείο του δασκάλου, ενώ η δεξιά πλευρά οδηγεί στις νεόδμητες τουαλέτες. |
| Ενώπιον της κεντρικής εισόδου ανοίγονται τρεις ψηλοτάβανες αίθουσες, οι οποίες χρησιμοποιούνταν για την τέλεση των μαθημάτων. Στο πέρασμα του χρόνου, ο χώρος των τριών αιθουσών έχει υποστεί επάλληλες τροποποιήσεις, ώστε εκσυγχρονίζεται και να ανταποκρίνεται καλύτερα στις εκάστοτε νέες εκπαιδευτικές ανάγκες. Πλάι στο Δημοτικό Σχολείο οικοδομήθηκε η οικία του δασκάλου, διαθέτοντας τρία δωμάτια και ένα μικρό αποθηκευτικό χώρο. Στην πίσω πλευρά απλώνεται η αυλή του Δημοτικού Σχολείου, η οποία περιβάλλεται από υπερυψωμένο πέτρινο μαντρότοιχο, στρωμένη με ψιλό χαλίκι, όπου κανείς μπορεί να δει την παλιά μπασκέτα. Περιμετρικά είναι φυτεμένα αειθαλή πεύκα που χρονολογούνται από την εποχή οικοδόμησης του διδακτηρίου, όταν και φυτεύτηκαν από τους τότε μαθητές του χωριού. |
Το θρησκευτικό αίσθημα των κατοίκων των Πελετών υπήρξε πάντοτε ισχυρό, κάτι που καταμαρτυρείται και από την ύπαρξη επτά ναών στα όρια της κοινότητας. Οι επτά εκκλησίες χτίστηκαν σταδιακά με την ανάπτυξη του χωριού και μπορούν να διαιρεθούν βάσει του αρχιτεκτονικού τους ρυθμού σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία εντάσσεται ο ιερός ναός των Αγίων Αποστόλων που αποτελεί συνάμα ένα από τα πιο επιβλητικά αρχιτεκτονικά οικοδομήματα των Πελετών, ενώ στη δεύτερη κατηγορία μπορούν να ενταχθούν οι έξι υπόλοιποι ιεροί ναοί, της Αγίας Ειρήνης, του Αγίου Νεκταρίου, του Αγίου Φανουρίου, του Προφήτη Ηλία, της Παναγίας και της Αγίας Άννας.
Άγιοι Απόστολοι
Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων βρίσκεται πλησίον της κεντρικής πλατείας του χωριού. Πρόκειται για μία εκκλησία βυζαντινού ρυθμού, η οποία έχει ως αρχιτεκτονικό πρότυπο το ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Επί τη βάσει της έχει τετράγωνο σχήμα δημιουργώντας στο εξωτερικό αλλά και στον εσωτερικό χώρο ένα σταυρό. Στην κορυφή βρίσκεται τοποθετημένος ένας τρούλος, ενώ περιμετρικά των τοίχων του ναού υπάρχουν μικρά στρογγυλά χρωματιστά παράθυρα, τα οποία φωτίζουν το χώρο. Στο εσωτερικό, ο ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη, με το μεσαίο κλίτος να είναι υψηλότερο από τα υπόλοιπα. Πάνω από το μεσαίο κλίτος υπάρχει και δεύτερος όροφος, ο γυναικωνίτης. Οι τοίχοι του ναού διακοσμούνται εσωτερικά από αγιογραφίες που αποτελούν αφιερώσεις των κατοίκων του χωριού. Πρόκειται για μία ευρύχωρη λιθόκτιστη εκκλησία με τους εξωτερικούς πλίνθους να δημιουργούν μία κομψότητα και μία γραφικότητα καθώς ο ναός εναρμονίζεται με τις υπόλοιπες οικίες που τον περιστοιχίζουν. |
| Στην αυλή της εκκλησίας βρίσκεται το υπεριψωμένο καμπαναριό, από την κορυφή του οποίου μπορεί να ατενίσει κανείς την πανοραμική όψη του πελετιώτικου κάμπου. Το ρολόι χτυπά, μέσω της καμπάνας, δύο φορές την ημέρα, υπενθυμίζοντας στους κατοίκους και τους επισκέπτες του χωριού τι ώρα είναι, όπου κι αν αυτοί βρίσκονται. Επίσης, στην αυλή του ναού βρίσκεται το Ηρώων του χωριού, στο οποίο έχει χαραχθεί το εξής απόσπασμα από το ποίημα του Έλληνα συγγραφέα Κωνσταντίνου Π. Καβάφη «Θερμοπύλες»: |
«Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες»
Η εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη των Αγίων 12 Αποστόλων στις 30 Ιουνίου. Η ημέρα εορτής του ναού των Αγίων Αποστόλων συμπίπτει με την εορτή του Συλλόγου Απανταχού Πελετιωτών «Οι Άγιοι Απόστολοι», για το λόγο αυτό ο Σύλλογος τη συγκεκριμένη ημέρα προσφέρει αρτοκλασία κατά τη λειτουργία υπέρ των όπου Γης απανταχού Πελετιωτών, ενώ με το τέλος της λειτουργίας προσφέρονται αναψυκτικά και γλυκά στους παρευρισκόμενους.
Με την ονομασία Άγιοι Απόστολοι, η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη των 12 μαθητών του Κυρίου, που τον ακολούθησαν πιστά στη δημόσια διακονία του έως και την Ανάληψή του στους Ουρανούς. Ακολούθως, με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, οι 12 Απόστολοι ανέλαβαν το έργο της διακήρυξης της Βασιλείας του Θεού επί της Γης γινόμενοι κήρυκες αλλά και μάρτυρες της πίστης τους προς τον Ιησού Χριστό.
Αγία Ειρήνη
| Η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του χωριού. Έχει επίμηκες ορθογώνιο σχήμα και χωρίζεται σε δύο μέρη: τον κυρίως ναό και το ιερό. Είναι λιθόκτιστη και στις δύο μεγάλες πλευρές έχουν χτιστεί επίπεδοι πάγκοι για να εξυπηρετούνται οι πιστοί. Η εκκλησία έλαβε τη σημερινή μορφή της, έπειτα από δωρεές των Ελευθέριου Βουδούρη (Cooper) και Ζωής Κόκκινου. Στην αυλή της εκκλησίας υπάρχει πετρόχτιστη στέρνα απ' όπου οι πιστοί μπορούν να πίνουν νερό. |
Η εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη της Αγίας και Μεγαλομάρτυρος Ειρήνης στις 5 Μαΐου. Η Αγία Ειρήνη έζησε τον 4ο μ.Χ. αιώνα και ήταν κόρη από αρχοντική οικογένεια. Το αρχικό όνομά της ήταν Πηνελόπη, το οποίο, όμως, άλλαξε όταν ασπάστηκε το Χριστιανισμό και βαπτίστηκε. Σύμφωνα με την παράδοση, ξεχώριζε τόσο για τη φυσική της ομορφιά όσο και για την ευρεία μόρφωσή της. Το ιεραποστολικό της έργο αναπτύχθηκε στην Περσία, από την οποία και καταδιώχθηκε καταλήγοντας στην Έφεσο, όπου και παρέμεινε διδάσκοντας έως το θάνατό της. Θεωρείται προστάτης της Ελληνικής Αστυνομίας.
Άγιος Νεκτάριος
| Η εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του χωριού, επί της επαρχιακής οδού Πελετών - Κρεμαστής. Έχει επίμηκες ορθογώνιο σχήμα και χωρίζεται σε τρία μέρη: τον πρόναο, τον κυρίως ναό και το ιερό.Ο ιερός ναός του Αγίου Νεκταρίου είναι από τους πρώτους που κτίστηκαν και αφιερώθηκαν στη μνήμη του Αγίου, δεδομένου πως η αγιοποίησή του έγινε το 1961. Η αυλή της εκκλησίας περιστοιχίζεται από μικρού ύψους πέτρινο τοίχο επί του οποίου έχουν τοποθετηθεί κάγκελα. |
Η εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη του Αγίου Νεκταρίου στις 9 Νοεμβρίου, ημέρα κοιμήσεώς του. Το κατά κόσμον όνομα του Αγίου ήταν Αναστάσιος Κεφαλάς και καταγόταν από την Ανατολική Θράκη. Είχε πραγματοποιήσει ανώτερες ιερατικές σπουδές και διακρίθηκε για το ποιμενικό και παιδαγωγικό του έργο. Υπήρξε ιδιαίτερα λαοφιλής και πραγματοποίησε θαύματα τόσο εν ζωή όσο και μετά την κοίμησή του. Τέλος, άξιο λόγου είναι και το συγγραφικό του έργο, το οποίο περιλαμβάνει συγγράμματα θρησκευτικού, κοινωνικού, παιδαγωγικού και ηθικού περιεχομένου, ενώ αξιομνημόνευτες είναι και οι υμνολογίες και υμνογραφίες που συνέγραψε. Θεωρείται προστάτης των ανίατων ασθενειών.
Άγιος Φανούριος
Η εκκλησία του Αγίου Φανουρίου βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του χωριού, επί της επαρχιακής οδού Πελετών - Κρεμαστής, λίγα μέτρα πιο κάτω από την αντίστοιχη εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου, με την οποία παρουσιάζει αρκετές αρχιτεκτονικές ομοιότητες. Έχει επίμηκες ορθογώνιο σχήμα και χωρίζεται σε τρία μέρη: τον πρόναο, τον κυρίως ναό και το ιερό. Αποτελεί την πιο νέα εκκλησία που χτίστηκε στο χωριό μας, με δαπάνες της εξ Αμερικής Πελετιώτισσας Μαρίας Βουδούρη. Η αυλή της εκκλησίας διαχωρίζεται με περίφραξη, ενώ στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχει μικρή καμπάνα. |
Τόσο κατά την παραμονή όσο και ανήμερα της εορτής του Αγίου στην αυλή της εκκλησίας μοιράζονται, αφού πρώτα ευλογηθούν, οι φανουρόπιτες που παρασκευάστηκαν από τις γυναίκες του χωριού αλλά και από πλήθος γυναικών που συρρέουν από τα παρακείμενα χωριά.
Η φανουρόπιτα έχει στρογγυλό σχήμα και κατά τη διάρκεια παραγωγής της, οι πιστοί θα πρέπει να έχουν αναμμένη μία λαμπάδα. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι εννέα και θα πρέπει να είναι νηστίσιμα. Όταν διαβαστεί από τον ιερέα, πρέπει να κοπεί σε σαράντα κομμάτια και στη συνέχεια μπορεί να μοιραστεί στους πιστούς.
Η εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη του Αγίου Φανουρίου στις 27 Αυγούστου. Η ύπαρξη του Αγίου Φανουρίου αγνοούταν έως το 1350, οπότε και ανευρέθη η εικόνα του στα ερείπια μίας εκκλησίας στη Ρόδο. Με βάση την εικόνα που βρέθηκε, ο Άγιος Φανούριος υπήρξε στρατιωτικός, ο οποίος υπέστη 12 μαρτύρια. Η παρετυμολογική σύνδεση του ονόματός του με το ρήμα φαίνω, που σημαίνει φανερώνω, κατέστησε τον Άγιο προστάτη των χαμένων ανθρώπων, των ανύπαντρων κοριτσιών και των ανέργων. Επειδή ο Άγιος Φανούριος, «φανερώνει» δουλειές, θεωρείται προστάτης των Καραγκιοζοπαιχτών.
Προφήτης Ηλίας
| Το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του χωριού, πλησίον της γειτονιάς «Ράφτη». Τοποθετείται στην κορυφή του λόφου, όπου και χτίζονται σύμφωνα με την παράδοση τα εκκλησάκια προς τιμήν του συγκεκριμένου Αγίου.Έχει επίμηκες ορθογώνιο σχήμα και χωρίζεται σε τρία μέρη: τον πρόναο, τον κυρίως ναό και το ιερό, με την χαρακτηριστική λεπτομέρεια πως ο πρόναος του Προφήτη Ηλία είναι ο πιο ευρύχωρος από των αντίστοιχων ναών του χωριού που ακολουθούν τον ίδιο αρχιτεκτονικό ρυθμό. Διαθέτει δύο εισόδους, μία στον πρόναο και μία στη δεξιά πλευρά του ναού. Από κοινού μαζί με το εξωκκλήσι της Παναγίας, αποτελούν τους πιο παλιούς ναούς του χωριού. Η εκκλησία επισκευάστηκε και αναπαλαιώθηκε, με μεγάλο μέρος των χρημάτων να αποτελεί προσφορά του Συλλόγου Απανταχού Πελετιωτών «Οι Άγιοι Απόστολοι». Στην αυλή της εκκλησίας υπάρχει μεγάλο πηγάδι ενώ, έπειτα από δωρεές των κατοίκων, σε μια πολύ μεγάλη επιφάνεια της αυλής έχουν τοποθετηθεί πλάκες. |
Η εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου. Ο Προφήτης Ηλίας έζησε τον 9ο π.Χ. αιώνα και άσκησε το προφητικό του χάρισμα επί 25 έτη. Επίσης, του αποδίδεται μία σειρά θαυμάτων. Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, ο Προφήτης Ηλίας μαζί με τον Ενώχ είναι οι μόνοι εκ των ανθρώπων που δεν πέθαναν, αλλά θεωρείται πως αναλήφθηκαν στους Ουρανούς. Μάλιστα, στο Κατά Μάρκον, στο Κατά Ματθαίον και στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, ο Προφήτης Ηλίας εμφανίστηκε στο όρος της Μεταμορφώσεως μαζί με τον Ιησού και τον Μωυσή.
Θεομήτωρ Παναγία
| Η εκκλησία της Θεομήτορος Παναγίας βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του χωριού, εντός του Κοιμητηρίου Πελετών. Έχει επίμηκες ορθογώνιο σχήμα και χωρίζεται σε δύο μέρη: τον κυρίως ναό και το ιερό. Η είσοδος του εν λόγω ναού τοποθετείται στο πλάι, στη νότια πλευρά. Μαζί με το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, αποτελούν τους παλαιότερους σωζόμενους ναούς του χωριού. Η αυλή της εκκλησίας ορίζεται από τον υπερυψωμένο πετρόχτιστο μαντρότοιχο και περιμετρικά της υπάρχει χτιστός τσιμεντένιος πάγκος, ενώ στην κορυφή υπάρχει μικρή καμπάνα. |
Η εκκλησία μας εορτάζει το Γενέσιο της Παναγίας στις 8 Σεπτεμβρίου. Η Υπεραγία Θεοτόκος έφερε στον κόσμο τον Ιησού Χριστό στη ζωή και για το λόγο αυτό κατέχει σημαίνουσα θέση στη χριστιανική διδασκαλία και πίστη. Ήταν κόρη του Ιωακείμ και της Άννης, καταγόμενη από το βασιλικό γένος του Δαυίδ. Οι αναφορές στο πρόσωπο της Παναγίας στην Καινή Διαθήκη ξεκινούν από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, την αναγγελία δηλαδή σε αυτήν από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ πως επρόκειτο να γεννήσει τον Υιό του Θεού. Στη συνέχεια, υπάρχει πλήθος αναφορών στο πρόσωπο της Παναγίας καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του Ιησού, από τη γέννησή του έως τη σταύρωσή του. Οι επικλήσεις από τους πιστούς προς την αγιότητά της είναι πολλές, ενώ υπάρχει και πλήθος προσωνυμίων, με τα οποία οι πιστοί απευθύνονται προσφωνώντας την στις επικλήσεις τους.
Αγία Άννα
| Η εκκλησία της Αγίας Άννας βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του χωριού. Έχει επίμηκες ορθογώνιο σχήμα και χωρίζεται σε τρία μέρη: τον πρόναο, τον κυρίως ναό και το ιερό. Η είσοδος του ναού βρίσκεται στο πλάι. Ο ιερός ναός της Αγίας Άννας ξεχωρίζει εξωτερικά από τους υπολοίπους, καθώς είναι επικαλυμμένος με ένα ανοιχτό κίτρινο χρώμα. Ο ναός κατασκευάστηκε με έξοδα της Ιωάννας (Νίτσας) Αθανασοπούλου, εις μνήμην των παιδιών της, με τις περισσότερες από τις εικόνες που κοσμούν το μικρό αυτό εκκλησάκι να τις έχει αγιογραφήσει η ίδια. Η εκκλησία μας εορτάζει την κοίμηση της Αγίας Άννας στις 25 Ιουλίου. |
Η Αγία Άννα ήταν μητέρα της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η χριστιανική παράδοση αναφέρει πως για μεγάλο χρονικό διάστημα η Αγία Άννα αντιμετώπισε πρόβλημα στειρότητας, το οποίο, όμως, λύθηκε φέρνοντας στη ζωή την Παναγία. Ύστερα από τη γέννηση της Θεοτόκου, η Αγία Άννα αφιέρωσε τη ζωή της προσευχόμενη και προσφέροντας ελεημοσύνη προς τους φτωχούς.
Υπέροχα φυσικά τοπία αλλά και τεχνητά αρχιτεκτονήματα, προϊόντα της παρέμβασης του ανθρώπου, συνθέτουν ένα γραφικό και συνάμα ειδυλλιακό χώρο, μέσα στον οποίο απλώνεται το χωριό των Πελετών. Το βλέμμα μαγνητίζεται και αφήνεται να ενατενίζει τα δημόσια κτήρια, τις οικίες και το φυσικό κάλλος του τοπίου, κάθε τι από τα οποία μαρτυρά τη δική του ξεχωριστή ιστορία.
Οι αρχοντικές λιθόκτιστες οικίες με τις υψηλές καμάρες που έχουν κατασκευαστεί με τέχνη και μεράκι από τους ξακουστούς τοπικούς κτίστες προσδίδουν ένα ξεχωριστό χαρακτήρα στο τοπίο, ενώ κτήρια όπως το Δημοτικό Σχολείο και ο επιβλητικός ναός των Αγίων Αποστόλων αποτελούν σημάδια του απόγειου της υψηλής αρχιτεκτονικής με τη χρήση της πέτρας ως πρώτης ύλης για την οικοδομία. Ακολούθως, ο πέτρινος μύλος που στέκει αγέρωχος, παρά τα εμφανή σημάδια του χρόνου επάνω του, παραπέμπει σε μία παλαιότερη εποχή δυσκολιών αλλά και ξεγνοιασιάς, όταν οι αγροτικές ασχολίες κυριαρχούσαν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων που ως επί των πλείστων εξασφάλιζαν τα προς το ζην από τη μητέρα γη.
Όσον αφορά τα φυσικά τοπία, το καταπράσινο που κυριαρχεί πέριξ του χωριού σε συνδυασμό με τα μονοπάτια που οδηγούν σε μοναδικά ξωκλήσια αναζωογονούν και συμπαρασύρουν τους επισκέπτες απομακρύνοντάς τους από τις έγνοιες και τα προβλήματα της καθημερινότητας. Τέλος, αναμφισβήτητα, η περίφημη «Καταβόθρα» των Πελετών αποτελεί το κατεξοχήν φυσικό δημιούργημα που εντυπωσιάζει.